Szakal złocisty (canis aureus) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych. Występuje w północnej i centralnej Afryce, południowo-wschodniej Europie i południowej Azji do Mjanmy. Jest największym szakalem i jedynym występującym poza obszarem Afryki. W roku 2015 odnotowano jego obecność także w Polsce.
Występowanie
Szakal złocisty jest uznawany za gatunek rodzimy w pasie od atlantyckiego wybrzeża Afryki po Indochiny, obejmując Bałkany. Wędrowne osobniki spotykane są również poza stałym zasięgiem. Dane paleontologiczne sugerują, że szakal nie występował w Europie przed Holocenem. Europejska populacja przez długi czas ograniczona była do południowo-wschodnich krańców kontynentu. W czasach historycznych notowana była głównie na Bałkanach w strefie wybrzeży Adriatyku, Morza Czarnego i mórz oblewających Grecję. Od połowy XIX w. jej zasięg rozszerza się wzdłuż Dunaju, sięgając już wówczas Węgier. W XX w. ekspansja szakala objęła początkowo resztę Bałkanów, a od połowy wieku Europę Środkową. Jej kolejna fala nastąpiła w latach 80. XX w. Na początku XXI w. stały zasięg na północnym zachodzie sięga Włoch i Austrii. Przez Węgry, Rumunię (głównie w dolinie Dunaju) i Mołdawię sięga po czarnomorskie wybrzeże Ukrainy i Rosji aż do Morza Kaspijskiego i Kaukazu, gdzie łączy się z populacją azjatycką. Przerwy w stałym zasięgu występują głównie w głębi lądu na Bałkanach. Jednocześnie poza stałym zasięgiem mniej lub bardziej regularnie notowane są pojedyncze osobniki w takich krajach, jak: Szwajcaria, Niemcy, Czechy, Słowacja, Polska, Białoruś, Litwa, Łotwa i Estonia. Wędrowne osobniki są spotykane również w krajach objętych stałym zasięgiem na terenach pomiędzy jego zwartym obszarem. W Polsce pojedyncze osobniki obserwowane od 2015 r. Mimo że nie ma powszechnie przyjętego wyjaśnienia ekspansywności populacji szakala w Europie, przyjmuje się, że wpływ na nią ma zmiana klimatu i zmiana użytkowania terenu.
Charakterystyka
Szakal ma złote, krótkie, szorstkie futro. Zakres jego barwy jest pomiędzy złotym a jasnożółtym kolorem, przechodzącym w kolor brązowy na końcach kończyn. Kolor zmienia się w zależności od pory roku i regionu zamieszkania. Na równinach Alseringta w północnej Tanzanii, na przykład, szakale są złoto-żółto-brązowe w porze deszczowej (grudzień-styczeń), a w porze suchej (wrzesień-październik) stają się jasnozłociste. Szakale zamieszkujące regiony górskie są bardziej szare niż zamieszkujące równiny.
Czaszka szakala złocistego jest podobna w kształcie bardziej do czaszki kojota i szarego wilka niż do czaszek innych szakali. Samice oznaczają swój rejon za pomocą gruczołów zapachowych. Gruczoły te znajdują się na pysku i odbycie w pobliżu narządów płciowych.
Formy samic różnią się w poszczególnych siedliskach. W Afryce północnej, na przykład, mają większy rozmiar i większe kły niż zamieszkujące Bliski wschód. Szakale w Maroku są jaśniejsze i z węższymi, wyraźniejszymi paskami niż szakale w Egipcie.
Szakal złocisty osiąga przeciętnie 70–105 cm długości z kolei długość ogona 25 cm. Wysokość mieści się w granicach 38–50 cm w kłębie. Samce ważą 7–15 kg przeciętnie 15% większe od samic. Żyje 7-9 lat na wolności, ale może dożyć nawet 16 lat w niewoli.
Rozród
Szakale są zwierzętami monogamicznymi. Samice łączą się tylko z jednym partnerem na całe życie. Żyją w grupach rodzinnych, w których obok pary rodzicielskiej i ich młodocianego potomstwa jest kilka dorosłych osobników, starszych synów, córek lub obcych, zaadoptowanych osobników zwanych asystentami.
Szakale różnią się porą reprodukcji w zależności od miejsca występowania. W Afryce wschodniej rozród przypada głównie na styczeń i luty, a w południowo-zachodniej Afryce trwa od kwietnia do maja. W Alsrringta, w Tanzanii samice rodzą młode w porze deszczowej. Ciąża trwa 63 dni. Gniazda lęgowe budują w jaskiniach, gdzie na świat przychodzi od 2 do 4 szczeniaków ważących od 200 do 240 gramów. Po urodzeniu są ślepe a oczy otwierają się im po dziesięciu dniach. Matka karmi je przez okres 3 miesięcy. Potem młode przyłączają się do stada, gdzie uczą się dorosłego życia.
aktualizacja: 2016/ Szymon Gruszka
Komentarze